Οι μεταρρυθμίσεις, είτε στρατιωτικές είτε κοινωνικές, είναι από τα σημαντικότερα εργαλεία που διαθέτουν οι κοινωνίες και τα κράτη για να προσαρμοστούν στις προκλήσεις και τις αλλαγές του χρόνου. Προκύπτουν συνήθως από την ανάγκη αντιμετώπισης κρίσεων, όπως εξωτερικές απειλές, κοινωνικές ανισότητες ή οικονομικές δυσχέρειες. Στο πλαίσιο της ρωμαϊκής ιστορίας, οι μεταρρυθμίσεις ήταν μια αναγκαία απάντηση στις πιέσεις της επέκτασης, της διοίκησης και της εξέλιξης του πολεμικού περιβάλλοντος.
Οι μεταρρυθμίσεις χαρακτηρίζονται από την προσπάθεια ισορροπίας ανάμεσα στην καινοτομία και την παράδοση. Για παράδειγμα, οι ρωμαϊκές στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις διατήρησαν την πειθαρχία και την αποτελεσματικότητα που καθόριζαν τον ρωμαϊκό στρατό, ενώ παράλληλα εισήγαγαν νέες πρακτικές και τεχνολογίες για να ανταποκριθούν σε νέες στρατηγικές ή απειλές. Εξίσου σημαντικό, οι μεταρρυθμίσεις αντικατοπτρίζουν την ευφυΐα και τη διορατικότητα των ηγετών, όπως ο Μάριος ή ο Ιουστινιανός, που αντιλήφθηκαν την ανάγκη για αλλαγή πριν να είναι αργά.
Ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις συχνά συνοδεύονται από αντιδράσεις, καθώς οι αλλαγές προκαλούν αβεβαιότητα. Οι παλιοί θεσμοί ή οι προνομιούχες τάξεις μπορεί να αντισταθούν, είτε από φόβο για απώλεια εξουσίας είτε από συντηρητισμό. Παρόλα αυτά, οι επιτυχημένες μεταρρυθμίσεις έχουν τη δυνατότητα να αναδιαμορφώσουν ολόκληρες κοινωνίες, δημιουργώντας πιο βιώσιμα συστήματα και προωθώντας την πρόοδο.
Συνολικά, οι μεταρρυθμίσεις είναι ο καθρέφτης της ανθρώπινης ικανότητας για προσαρμογή και εξέλιξη, αποτελώντας έναν από τους βασικούς λόγους που οι πολιτισμοί επιβιώνουν και ευδοκιμούν μέσα στον χρόνο.
Οι μεταρρυθμίσεις του Θεοδοσίου Α' αποτελούν τις τελευταίες μεγάλες μεταρρυθμίσεις στον ρωμαϊκό στρατό, κυρίως επειδή μετά τον θάνατό του και τη διαίρεση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το 395 μ.Χ., η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βρέθηκε σε μια πορεία παρακμής που οδήγησε στην οριστική της πτώση το 476 μ.Χ. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές ήταν μια προσπάθεια προσαρμογής στις αυξανόμενες απειλές από εξωτερικούς εχθρούς, όπως οι Ούννοι και οι Γότθοι, αλλά και στη φθίνουσα οικονομική και στρατιωτική δύναμη της αυτοκρατορίας.
Η βασική ιδέα των μεταρρυθμίσεων του Θεοδοσίου ήταν η ενσωμάτωση βαρβαρικών φύλων στον στρατό μέσω του συστήματος των φοιδεράτων. Αυτό, από τη μια, παρείχε στην αυτοκρατορία πολύτιμες δυνάμεις σε μια εποχή που οι πόροι της εξαντλούνταν, αλλά από την άλλη, οδήγησε σε μεγαλύτερη εξάρτηση από μη Ρωμαίους στρατιώτες. Η αυτοκρατορία δεν μπορούσε πλέον να διατηρήσει τον παραδοσιακό της στρατό, γεγονός που αντικατοπτρίζει την αποδυνάμωση των διοικητικών και οικονομικών της θεμελίων.
Μετά την πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οι μεταρρυθμίσεις και οι καινοτομίες συνεχίστηκαν στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Βυζάντιο), αλλά η κλασική ρωμαϊκή στρατιωτική παράδοση είχε ουσιαστικά τελειώσει στη Δύση. Η περίοδος μετά τις μεταρρυθμίσεις του Θεοδοσίου αποτελεί ένα ορόσημο στην ιστορία, καθώς σηματοδοτεί τη μετάβαση από την κλασική Ρώμη στη μεσαιωνική Ευρώπη. Η στρατιωτική παρακμή της Δύσης και η αντικατάστασή της από βαρβαρικές βασιλείες, όπως οι Βησιγότθοι και οι Οστρογότθοι, έδειξαν πως οι αλλαγές στον στρατό δεν ήταν αρκετές για να αντιμετωπίσουν τις βαθύτερες πολιτικές και κοινωνικές αδυναμίες της αυτοκρατορίας.
